Teorie oceny (appraisal theories)

Kłopoty z teoriami ewolucyjnymi

• Bardzo niewiele bodźców zawsze powoduje emocje u wszystkich ludzi - bodźce sygnałowe
• To samo wydarzenie może spowodować szeroki wachlarz emocji u różnych ludzi
• Teorie oceny mają wyjaśnić nie uniwersalność a różnorodność ludzkiego doświadczenia emocjonalnego

Teorie oceny

• Emocje zależą od tego, jak jednostka oceni sytuację
• Appraisal is the mental process that allows you to detect objects and events in your environment and evaluate their significance for your immediate well-being (Niedenthal & Ric)
• Jeśli wiesz jak człowiek oceni daną sytuację, możesz poznać jego emocje

Dowody empiryczne

• Scherer & Ceschi (1997) robili wywiady z ludźmi, którzy zgubili bagaż na lotnisku
• Im bardziej ktoś odbierał tą sytuację jako przeszkadzającą w osiągnięciu celów, tym bardziej odczuwał gniew/zaniepokojenie

Siemer, Mauss & Gross, 2007

Siemer, Mauss & Gross, 2007

Badani byli poddawani procedurze indukcji negatywnych emocji (Stemmler, 1997):

• Pomiar elektrofizjologiczny (gsr, bp, emg)
• Mieli odliczać w dół od 18652 co 7 przez 1 minutę
• Trzy próby

Siemer, Mauss & Gross, 2007

• Eksperymentator wściekły, że badany się rusza, robi artefakty, za cicho liczy
• Wszystko nagrane audio, komentarze coraz bardziej krytyczne i wrogie
• Po trzech próbach badany słyszał, że to co zrobił jest bezużyteczne i będzie musiał powrócić do zadania później

Kategorie oceny

• Kontrolowalność
• Istotność dla Ja
• Niespodziewaność
• Odpowiedzialność innych
• Własna odpowiedzialność

Siemer, Mauss & Gross, 2007

• controlability (“I felt in control of what happened during the previous task.”)
• self-importance (“The previous task was important to me.”)
• unexpectedness (“What happened during the previous task was unexpected.”)
• other-responsibility (“What happened during the task was the responsibility of the experimenter.”)
• self-responsibility (“I could have changed the way the previous task went.”)

Siemer, Mauss & Gross, 2007

Wzorce oceny a emocje

Czy ocena jest wrodzona?

• Oceny pierwotne: wrodzone, zdeterminowane biologicznie, szybkie, stare ewolucyjnie
• Oceny wtórne: korzystające z procesów "wyższego rzędu", wyuczone
• Np. widzimy węża:
  • ocena pierwotna - zagrożenie
  • ocena wtórna - spoko, to zaskroniec

Kategorie oceny pierwotnej

• Nowość (novelty)
• Walencja

Teorie komponentów oceny

• A może całościowe oceny nie powodują całych emocji?
• Może różne komponenty emocji są powodowane przez różne komponenty oceny?
• Np. strach ma kilka komponentów - ekspresja mimiczna, pobudzenie ANS, tendencja do ucieczki
• Każdy z tych komponentów może mieć źródło w ocenie czego innego

Teorie komponentów oceny

• Tak można tłumaczyć "niuanse i złożoność doświadczeń emocjonalnych" (Scherer, 2009)
• Potwierdzenie empiryczne (?): ekspresje mimiczne nie korelują ściśle z subiektywnie raportowanymi emocjami (Reisenzein, Studtmann, and Horstmann, 2013)

Problemy z teoriami oceny

• Czy ocena powoduje emocje?
• Czy może ocena tylko opisuje jakieś pobudzenie? (Teoria J-L)
• Niejasne związki między emocjami, ich ekspresją a ocenami (co robisz, gdy na pogrzebie przypomni ci się dobry dowcip?)
• Skąd biorą się różnice kulturowe w emocjach?