Ekspresja emocji

Twarze są ważne

  • Pierwsza rzecz, którą widzi dziecko po urodzeniu
  • Wszędzie widzimy twarze (chmury, grzanki, plamy Rorschacha)
  • Rola w komunikacji - rozbieżność języka mówionego i pisanego
  • Emotikony:
    • Uwielbiam go XD
    • Uwielbiam go :/

Mechanika ekspresji mimicznej

  • Ekspresja za pomocą skurczów 43 mięśni twarzy
  • Mięśnie twarzy przyczepione do skóry, nie do kości
  • Być może ludzkie twarze mają mniej włosów niż inne gatunki, żeby ułatwić ekspresję mimiczną
  • Oprócz ekspresji mimicznej, mięśnie twarzy odpowiadają za ruchy organów twarzy (usta, nos, oczy, uszy)

Mechanoreceptory na twarzy

  • Mięśnie twarzy nie mają proprioreceptorów
  • Tylko mechanoreceptory w skórze (wykrywające ruch) sygnalizują zmiany mimiczne
  • Często ludzie "zastygają" w jakimś grymasie, nie zdając sobie z tego sprawy

Unerwienie twarzy

  • Mięśnie twarzy otrzymują sygnały z mózgu poprzez neurony ruchowe wychodzące z pnia mózgu
  • Siódmy nerw czaszkowy (nerw twarzowy, facial nerve) - czoło, brwi, usta
  • Trzeci nerw czaszkowy (nerw okoruchowy, occulomotor nerve) - powieki, ruchy gałki ocznej, źrenicy
  • Piąty nerw czaszkowy (nerw trójdzielny, trigeminal nerve) - żucie, ruchy szczęki, sygnały aferentne z mechanoreceptorów

Unerwienie twarzy

  • System unerwienia dla twarzy jest znacznie bardziej skomplikowany niż dla innych części ciała
  • Niektóre elementy tego systemu działają automatycznie, inne można w dużym stopniu kontrolować
  • Ruchowe jądro twarzowe (? facial motor nucleus) w pniu mózgu dostaje info z kory ruchowej, ale też z okolic "emocjonalnych" (np. ciała migdałowatego)

Mięśnie twarzy

Skąd wzięły się ekspresje mimiczne

  • Czy są produktem ewolucji?
  • Czy są uniwersalne kulturowo?
  • Jak mają się ludzkie ekspresje do ekspresji innych zwierząt?

Ewolucja i funkcje ekspresji mimicznych

  • Darwin i przydatne nawyki
  • Przydatność strachu, zdziwienia i obrzydzenia

Przydatne nawyki

Przydatne nawyki

Komunikowanie emocji u innych ssaków

  • Postura
  • Uszy
  • Wokalizacje
  • Być może u naczelnych mimika to "przerysowana" wersja ruchów potrzebnych do wokalizacji?

Wokalizacje

  • U zwierząt wyższe dźwięki są przyjacielskie lub sygnalizują uległość
  • Niższe sygnalizują wrogość (niski dźwięk = duże zwierze)
  • Ruch twarzy przy wydawaniu wysokich dźwięków jest inny i zbliżony do ekspresji pozytywnych emocji (u ludzi i szympansów)

Ekspresje mimiczne naczelnych

  • U szympansów zadowolenie objawia się uśmiechem połączonym z rytmicznymi wokalizacjami (coś jak śmiech)
  • Aprobata społeczna aprobata społeczna wiąże się z innym uśmiechem
  • U ludzi podobnie
  • Uśmiech zadowolenia dużo trudniej "udawać" niż uśmiech aprobaty

Mimika u szympansów

https://www.youtube.com/watch?v=yEF0z5IS5DA

Ekspresje mimiczne a prawdziwe emocje

  • Ekspresje mimiczne odzwierciedlają faktyczny stan emocjonalny danej osoby (read-out view)
  • Ekspresje komunikują motywy osoby (to, co zamierza zrobić). Mimika ma przede wszystkim funkcję komunikacyjną (behavioral ecology view)

Ekspresje mimiczne a prawdziwe emocje

  • Badania raczej wskazują na behavioral ecology
  • Grając w kręgle, uśmiechamy się bardziej do ludzi niż do kręgli
  • Jesteśmy "bardziej smutni", gdy otaczają nas inni ludzie

Szóstka Ekmana, raz jeszcze

Szóstka Ekmana - jak ją badać?

Szóstka Ekmana - która twarz pasuje do historyjki?

Szóstka Ekmana

Szóstka Ekmana

Liczne kłopoty

  • Badania EMG pokazują, że ludzie w rzeczywistych sytuacjach nie tworzą takich ekspresji (!)
  • Jeśli ekspresje są uniwersalne, dzieci powinny je mieć od maleńkości (nie mają!)
  • Co z kontekstem? Co z ciałem?

Ciało a ekspresja emocji

  • Emocje "widać" nie tylko na twarzy
  • Zwierzęta sygnalizują emocje posturą

Point light display

Wzorce reakcji fizjologicznych emocji

Ekman, Levenson, Friesen, 1983 (Science)

Ekman, Levenson, Friesen, 1983 (Science)

  • Arbitralne decyzje odnośnie odrzucania danych
  • Poprawka na wielokrotne porównania nie zaraportowana
  • N = 16, w tym 12 aktorów (!) i 4 naukowców zajmujących się facial expression research (!!!)
  • Poważne kłopoty z replikacją
  • Brak replikacji międzykulturowej

Facial feedback hypothesis

  • Nerw trójdzielny - żucie, ruchy szczęki, sygnały aferentne z mechanoreceptorów
  • Facial feedback hypothesis (FFH) - ekspresje mimiczne wpływają na odczuwane stany emocjonalne
  • Mocna wersja - ekspresje powodują emocje
  • Słaba wersja - ekspresje modulują emocje
  • Put on a happy face

FFH - dane empiryczne

  • W eksperymentalnej indukcji emocji, badani mają za zadanie:
    • Przesadnie reagować mimicznie (skutkuje zwiększeniem intensywności emocji)
    • Tłumić reakcje mimiczne (skutkuje zmniejszeniem intensywności emocji)
  • Działa dla emocjonalnych filmów, szoków elektrycznych, zapachów czy wyobrażonych sytuacji
  • Możliwy efekt oczekiwania ze strony badanego

FFH - Strack, Martin i Stepper, 1988

  • Badani oglądali śmieszne kreskówki trzymając długopis:
    • zębami (wspomaga uśmiech)
    • ustami (utrudnia uśmiech)
    • w dłoni (kontrola)
  • Wyniki spójne z FFH
  • Ale uwaga! Możliwy problem z replikowalnością!

FFH - użyteczność kliniczna

  • Pacjenci z MDD dostający zastrzyki z botoxu czuli się lepiej (Finzi i Rosenthal, 2014)
  • U pacjentów z paraliżem twarzy, większy stopień paraliżu "mięśnia uśmiechu" (zygomatic muscle) wiązał się z wyższą intensywnością objawów depresji (VanSwearingen, Cohn, & Bajaj-Luthra, 1999).
  • Efekty istotne, ale bardzo słabe

Badania nad osobami niewidomymi

  • Niewidomi od urodzenia nie mogą naśladować ekspresji emocjonalnej innych
  • Np. olimpijczycy i niewidomi paraolimpijczycy mają bardzo podobne ekspresje radości (złoto) i smutku (srebro po przegranym pojedynku)

Badania nad osobami niewidomymi

Emocje w głosie

  • Zwierzęta sygnalizują emocje wokalizacją
  • Język pisany "uboższy" od mówionego - prozodia mowy
  • Można badać charakterystykę akustyczną głosu

Emocje w głosie

  • Dobre powody by sądzić, że w głosie słychać pobudzenie
  • Specyficzne emocje trudne do wykrycia
  • Np. gniew i radość wiążą się z podobnymi zmianami wysokości i głośności głosu (dlatego, że są jednocześnie wysokim pobudzeniem?)

Emocje w głosie

  • Być może o emocjach świadczy cały zestaw cech akustycznych (attack, jitter, nosowość, gardłowość)
  • Są to cechy trudno rozpoznawalne automatycznie, ale możliwe do rozpoznania przez wytrenowanych słuchaczy
  • Być może jednym ze źródeł powstania muzyki są emocjonalne wokalizacje

Emocje w głosie

  • Można też odtwarzać głosy "zwykłym ludziom" i oceniać konsensus w rozpoznawaniu emocji
  • Konsensus ten jest wysoki dla gniewu, strachu, radości, smutku, niezależnie od języka i kultury (Sauter et al., 2010)

Afekt a cechy akustyczne wokalizacji (Snowdon & Tele, 2013)

Zmienność międzykulturowa

  • Czy ludzie wszędzie na świecie mają takie same ekspresje emocji?
  • Czy wszyscy ludzie rozumieją ekspresje innych?